افسردگی در بارداری
افسردگی در بارداری یکی از مشکلات سلامت روان شایع در میان زنان است که میتواند روی کیفیت زندگی مادر باردار و سلامت جنین تاثیر گذار باشد. این اختلال که اغلب با احساس ناامیدی و کاهش انرژی در دوران حاملگی همراه است و متخصصین مرکز مامایی مهر مادر توصیه میکنند جدی گرفته شود. چرا که در صورتی که این اختلال به موقع تشخیص داده نشود، ممکن است پیامدهای جدی به همراه داشته باشد. از جمله سوالات پر تکرار مراجعین ما این است که افسردگی بارداری از کی شروع می شود؟ افسردگی در بارداری دوم هم اتفاق می افتد؟افسردگی در بارداری چه تاثیری بر جنین دارد؟ و خطرات افسردگی در بارداری چیست؟
در ادامه این مقاله به آشنایی بیشتر درباره این اختلال روانی در بارداری، علل، علائم و روش‌های پیشگیری و درمان افسردگی در بارداری آشنا خواهیم شد.
چرا افسردگی در بارداری رخ می‌دهد؟
اما اینکه چرا خانمها دچار افسردگی در بارداری میشوند؟ افسردگی در بارداری دلایل مختلفی میتواند داشته باشد. برخی از این دلایل شامل تغییرات هورمونی، فشارهای روانی و عوامل ژنتیکی است. که در ادامه، به بررسی بیشتر این عوامل میپردازیم:
تغییرات هورمونی
همانطور که میدانید بارداری با تغییرات عمده ای همراه است که یکی از مهمترین آنها تغییرات هورمونی است. با شروع بارداری هورمون ها به شدت تغییر پیدا میکنند و این تغییرات میتوانند تعادل شیمیایی مغز را بر هم زده و موجب بروز علائم افسردگی بارداری شوند. نوسانات هورمونی تأثیر مستقیمی بر قسمتهایی از مغز دارد که تنظیم کننده خلق و خو هستند.
سابقه افسردگی یا اضطراب
خانمهایی که قبل از اقدام به بارداری دچار افسردگی بوده‌اند یا در افراد نزدیک خانواده آنها سابقه افسردگی و اختلالات روانی وجود دارد، بیشتر در معرض خطر هستند. این موضوع اهمیت پیشگیری و مشاوره پیش از بارداری را دو چندان میکند.
استرس‌های محیطی
استرس های محیطی نیز میتوانند مستقیما باعث فشار روانی بر مادر باردار و بروز علائم افسردگی شود. استرس هایی همچون فشارهای مالی، شغلی یا خانوادگی که میتواند وضعیت روانی زنان باردار را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد. استرس‌های طولانی مدت ممکن است به اضطراب و افسردگی منجر شوند.
بارداری ناخواسته
در برخی زوجین ممکن است بارداری به صورت ناخواسته اتفاق بیفتد. این ناخواسته باردار شدن یا عدم آمادگی برای پذیرش مسئولیت های جدید میتواند باعث احساس نا امیدی، بی کفایتی و افسردگی شود. این عامل به ویژه در افرادی که از آنها حمایت اجتماعی نمیشود بیشتر میتواند باعث بروز علائم افسردگی شود.
عدم حمایت عاطفی
عوامل ذکر شده بر زنانی که در دوران بارداری از حمایت عاطفی همسر یا خانواده خود برخوردار نیستند، بیش از باقی افراد تاثیرگذار خواهد بود و این افراد بیشتر مستعد ابتلا به افسردگی بارداری هستند.
افسردگی بارداری از کی شروع میشود؟
افسردگی در دوران بارداری ممکن است از هر زمانی در طول بارداری شروع شود، اما شایع‌ترین زمان آن در سه ماهه اول و سوم است. در سه ماهه اول درست پس از لانه گزینی جنین در رحم مادر، تغییرات هورمونی و شوک ناشی از تغییرات فیزیکی و روانی و پذیرش بارداری و نگرانی‌های اولیه درباره سلامت جنین، میتوانند به بروز این اختلال منجر شوند. این دوره، زمانی است که مادر هنوز در حال تطبیق با تغییرات جسمی و روانی است و ممکن است احساس خستگی، اضطراب یا ناامیدی بر او غلبه کند و میتواند جرقه ای برای شروع افسردگی باشد.
در سه ماهه سوم نیز افزایش فشارهای جسمی ناشی از وزن جنین، ناراحتی‌های بدنی و نزدیکی به زمان زایمان، نگرانی‌های مرتبط با زایمان و عدم آمادگی برای زایمان، مسئولیت‌های مادری و خستگی جسمی میتواند در تشدید علائم افسردگی بارداری موثر باشد. مادر ممکن است از توانایی‌های خود برای مراقبت از نوزاد یا مدیریت مسئولیت‌های جدید نگران شود. این نگرانی‌ها، به همراه تغییرات هورمونی پایدار میتواند احساسات منفی را در مادر تقویت کنند.
شناخت دقیق زمان شروع افسردگی و عوامل دخیل در آن، فرصتی برای پزشک، مامای همراه و متخصصان فراهم میکند تا با تشخیص صحیح علت افسردگی بارداری، برنامه‌های درمانی مناسبی طراحی کنند. این برنامه های درمانی میتوانند شامل مشاوره روان‌شناسی، حمایت اجتماعی و در برخی موارد استفاده از داروهای ایمن در دوران بارداری باشند. توجه به این موارد نه تنها به بهبود وضعیت مادر کمک میکند، بلکه تأثیرات منفی افسردگی بارداری بر جنین را نیز کاهش می‌دهد.
علائم افسردگی در دوران بارداری
شروع افسردگی در دوران حاملگی میتواند خود را با علائمی نشان دهد که شناخت این علائم اولین گام برای مدیریت و درمان افسردگی بارداری است.
برخی از علائم افسردگی و تضعیف روانی مادر در دوران بارداری عبارتند از:
| علائم افسردگی بارداری | توضیحات |
|---|---|
| بی‌علاقگی به فعالیت‌ها | بسیاری از افراد مبتلا به افسردگی حتی از کارهایی که قبلاً لذت بخش بوده‌اند، بی علاقه میشوند. |
| حس لذت نبردن از روزمرگی‌ها | فرد حس میکند که ار هیچ چیزی لذت نمیبرد و روزهایش به‌طور بیهوده و بدون هیجان و شادی می‌گذرند. |
| احساس غم و پوچی | افسردگی میتواند باعث ایجاد حس غم و پوچی در طول روز شود و به ویژه وقتی با مسائل زندگی رو به رو هستید. |
| اضطراب و پریشانی | ممکن است فرد دچار استرس های شدید و نگرانی های غیرمنطقی در زمینه های مختلف زندگی شود. |
| اختلالات خواب | بروز اختلال در خواب از علائم افسردگی بارداری است. مثل خواب زیاد یا بی خوابی. |
| اختلالات اشتها | عدم توجه به تغذیه بارداری و اختلال در اشتهای فرد نیز از جمله علائم افسردگی است همچون افزایش یا کاهش اشتها. |
| افکار منفی و احساس بی ارزشی | افراد مبتلا به افسردگی معمولاً با افکار منفی در مورد خود و زندگی‌شان مواجه هستند که شامل احساس بی ارزشی یا گناه بدون دلیل میشود. |
| خستگی و ناتوانی در انجام کارها | احساس بی انرژی بودن و خستگی مداوم یکی از علائم مهم افسردگی در حاملگی است که حتی فعالیت های ساده را دشوار میکند. |
| احساس گناه، بی ارزشی یا بی‌کفایتی | افراد مبتلا به افسردگی معمولاً احساسات منفی شدید نسبت به خود دارند که شامل گناه بی‌دلیل یا احساس بی‌ارزشی میشود. |
| مشکلات تمرکز و کاهش توانایی تصمیم گیری | افسردگی میتواند باعث کاهش تمرکز و اختلال در توانایی تصمیم گیری شود و فرد احساس میکند که نمی‌تواند درست تمرکز کند. |
| افکار مکرر درباره مرگ یا خودکشی | یکی از علائم جدی تر افسردگی، افکار مکرر درباره مرگ یا خودکشی است که نیاز به توجه فوری پزشکی و روانشناختی دارد. |
تأثیر افسردگی بر جنین
یکی از سوالات مهم مهر مادری ها این است که افسردگی در بارداری چه تاثیری بر جنین دارد؟ افسردگی در این دوران در صورتی که درمان نشود میتواند تاثیرات منفی بر جنین داشته باشد.
همانطور که مواد غذایی از طریق جفت میتواند از بدن مادر به بدن جنین وارد شود، سلامت روح و روان مادر نیز میتواند روی جنین تاثیر گذار باشد. در ادامه به بررسی خطرات افسردگی بارداری و تاثیر افسردگی بر جنین میپردازیم:
- زایمان زودرس: یکی از پیامدهای جدی عدم درمان افسردگی در دوران بارداری زایمان زودرس است.
- وزن کم هنگام تولد: نوزادانی که مادرانشان در دوران بارداری دچار افسردگی بوده‌اند، ممکن است وزن کمتری هنگام زایمان داشته باشند.
- مشکلات رشد و تکامل: افسردگی مادر میتواند بر رشد جسمی و ذهنی جنین تأثیر منفی بگذارد.
- مشکلات سلامت روان آینده: کودکانی که در دوران جنینی تحت تأثیر استرس یا افسردگی مادر قرار دارند، ممکن است در آینده با مشکلات رفتاری و روانی مواجه شوند.
درمان افسردگی در بارداری
راهکارهای مختلفی برای مدیریت و درمان افسردگی در دوران بارداری وجود دارد. در ادامه راهکارهایی برای درمان این افسردگی ها ارائه میکنیم.
- مشاوره و روان درمانی:
کسانی که با علائم افسردگی به مرکز مهر مادر مراجعه میکنند یا با این علائم قصد گرفتن ماما همراه یا مامای خصوصی برای زایمان دارند ما ایشان را به روان شناس ارجاع میدهیم چرا که روان درمانی یکی از مؤثر ترین روش‌های درمان افسردگی است. گفت‌وگو با یک روان‌شناس میتواند به مادر کمک کند تا احساسات خود را درک کرده و راه حل‌های مناسبی برای مدیریت آنها پیدا کند. - داروهای ضد افسردگی
در مواردی که علائم افسردگی شدید باشد، پزشک ممکن است داروهای ضد افسردگی را تجویز کند. انتخاب دارو باید با دقت و با در نظر گرفتن ایمنی جنین صورت گیرد. - حمایت اجتماعی
حمایت از سوی همسر، خانواده و دوستان میتواند تأثیر بزرگی در کاهش استرس و بهبود حال روحی مادر داشته باشد. ما شرکت در کلاس پدرانِ آگاه مهر مادر را به شدت به پدران توصیه میکنیم تا همراه بهتری در دوران بارداری و پس از زایمان (چه طبیعی چه زایمان سزارین) باشند. - تغییر سبک زندگی
تغییر سبک زندگی، فعالیت‌های بدنی سبک مانند پیاده روی، ورزشهای بارداری مهر مادر، تغذیه سالم و خواب کافی میتوانند به بهبود وضعیت روانی کمک کنند. - تکنیک‌های آرام‌سازی
روش‌هایی مانند مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق میتوانند استرس را کاهش داده و به آرامش مادر کمک کنند. - حمایت حرفه‌ای
ارتباط با مشاور روان شناس دلسوز میتواند به مادران کمک کند تا درک بهتری از وضعیت خود پیدا کنند و راهکارهای مؤثرتری برای مدیریت آن بیابند.
باردار هستید و به دنبال اطلاعات بیشتری درباره دوران بارداری هستید؟
در دوره جامع کلاس بارداری ما شرکت کنید و اطلاعات مورد نیاز خود را از بهترین متخصصین دریافت کنید!
پیشگیری از افسردگی در بارداری
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. برای پیشگیری از افسردگی در دوران حساس بارداری، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
برنامه ریزی مناسب پیش از بارداری: مشاوره پیش از بارداری، شرکت در کلاس اقدام به بارداریِ موفق میتواند به شما کمک کند تا آمادگی بیشتری بارداری را شروع کنید و به شناسایی و کاهش عوامل خطر کمک کند.
افزایش آگاهی: مطالعه و آگاهی از تغییرات روانی و جسمی بارداری و شرکت در کلاسهای آنلاین بارداری و آمادگی زایمان به مادران کمک میکند تا با آگاهی کامل و بدون استرس و با احساس امنیت بیشتری دوران بارداری خود را بگذرانند.
ایجاد شبکه حمایتی: ارتباط موثر با همسر، خانواده، دوستان و دیگر مادران باردار میتواند باعث کاهش احساس تنهایی و افزایش اعتماد به نفس و حس رضایت از زندگی شود.
مدیریت استرس: استفاده از تکنیک های مدیریت استرس میتواند از بروز اضطراب و افسردگی جلوگیری کند.
تمرکز بر خود مراقبتی: اختصاص زمان برای انجام فعالیت هایی که موجب آرامش و لذت میشوند، میتواند به بهبود روحیه شما کمک کند.
ورزش منظم: انجام ورزشهای سبک و مناسب بارداری میتواند تأثیر مثبتی بر سلامت روان داشته باشد.
حفظ ارتباط با طبیعت: گذراندن زمان در فضای باز و طبیعت میتواند به کاهش استرس و افزایش شادی کمک کند.