زایمان زودرس

زایمان زودرس یکی از نگرانی های مادران باردار است که در واقع به وضعیتی گفته میشود که در آن مادر باردار پیش از هفته ۳۷ بارداری دردهای زایمانش شروع میشود و نوزاد به دنیا می آید. زایمان زودرس از جمله چالش‌ های بزرگ دوران بارداری به شمار می‌ آید، زیرا میتواند سلامت مادر و نوزاد را به‌ طور جدی تحت الشعاع قرار دهد.

طبق آمارهای جهانی، زایمان زودرس یکی از دلایل اصلی مرگ و میر نوزادان در سراسر جهان است. به همین دلیل آگاهی از علائم زایمان زودرس و علل آن برای مادران باردار حائز اهمیت است. در حالی که دلایل دقیق زایمان زودرس همیشه مشخص نیست، اما عوامل زیادی میتوانند باعث ایجاد این حالت شوند که ما در کلاسهای بارداری مهر مادر به شما کمک میکنیم با مراقبت و آگاهی از این اتفاق جلوگیری به عمل آورید.

از جمله عواملی که میتوانند باعث زایمان پیش از موعد شوند میتوان به شرایط پزشکی که مادر دارد اشاره کرد. مثل وجود انواع عفونت‌ ها، استرس‌ های جسمی یا روانی مثل افسردگی بارداری یا حتی فاکتورهای ژنتیکی میتوانند باعث بروز این مشکل شوند. در بسیاری از موارد، زایمان زودرس میتواند منجر به مشکلات جدی برای نوزاد شود، به‌ ویژه اگر پیش از هفته ۳۲ بارداری اتفاق بیفتد. از جمله این مشکلات میتوان به نقص‌ های تنفسی، اختلالات رشدی و افزایش خطر عفونت اشاره نمود.

نکته حائز اهمیت این است که زایمان زودرس همیشه به‌ طور ناگهانی و غیرقابل پیش‌ بینی رخ نمیدهد. گاهی اوقات، علائم هشدار دهنده‌ای زایمان زودرس وجود دارد که میتوانند به مادر و پزشک کمک کنند تا پیش از وقوع زایمان، اقدامات لازم را انجام دهند که ما در کلاسهای آمادگی زایمان تحت عنوان علائم خطر در بارداری به آنها میپردازیم. در این مقاله مهر مادر قصد داریم به بررسی این علائم هشدار دهنده، راههای پیشگیری از زایمان زودرس و خطرات احتمالی آن بپردازیم تا مادران باردار بتوانند با اطلاعات دقیق‌ تری این دوره حساس را مدیریت کنند.

علائم زایمان زودرس

زایمان زودرس به‌ طور معمول قبل از هفته ۳۷ بارداری اتفاق می‌ افتد و در برخی از موارد ممکن است از ماهها قبل از شروع انقباضات زایمانی، علائم هشدار دهنده‌ زایمان زودرس ظاهر شود.

بسیاری از مادران باردار ممکن است ندانند که چه زمانی علائم زایمان پیش از موعد در آنها بروز پیدا میکند و به همین دلیل مهم است که از نشانه‌ ها و علائم آن آگاه شوند. وجود یک مامای همراه یا مامای خصوصی در طول زمان بارداری میتواند به شما کمک کند بتوانید سوالات و مشکلات خود را با او مطرح کنید و با انجام معاینات روتین بتوانید از بروز مشکل در این برهه حساس جلوگیری کنید.

برخی از علائم زایمان زودرس ممکن است مشابه با علائم طبیعی بارداری یا علائم دیگر مشکلات بارداری باشند. در اینجا به بررسی مهمترین علائم زایمان زودرس می‌ پردازیم که هر مادر باردار باید به آنها توجه کند:

۱. دردهای شکمی و انقباضات رحم

یکی از شایع‌ ترین علائم زایمان زودرس، بروز دردهای شکمی و انقباضات رحم است. این دردها معمولا در ناحیه پایین شکم احساس میشوند و مشابه دردهای قاعدگی هستند. اگر این دردها مداوم و متوالی باشند، احتمالاً به دلیل شروع زایمان زودرس است. انقباضات رحم به‌ طور معمول شروع میشوند و میتوانند در فواصل کوتاه‌ تری بروز پیدا کنند. در مواردی این انقباضات ممکن است با احساس فشار در ناحیه لگن همراه باشند.

مهم است که اگر این نوع دردها به طور مداوم تکرار شوند یا شدت بگیرند، مادر باردار باید فورا به پزشک مراجعه کند. پزشک میتواند وضعیت رحم را بررسی کند و اقدامات لازم را برای جلوگیری از زایمان زودرس انجام دهد.

۲. ترشحات واژنی غیرطبیعی

تغییرات در ترشحات واژنی، یکی دیگر از علائم مهم زایمان زودرس است. در دوران بارداری، ترشحات واژنی ممکن است طبیعی باشند، اما اگر این ترشحات تغییر کنند یا به رنگ زرد، سبز، خاکی یا همراه با خون شوند، میتواند نشان‌ دهنده شروع زایمان زودرس باشد. به‌ ویژه، ترشحات همراه با خون میتوانند نشان‌ دهنده باز شدن دهانه رحم یا شروع انقباضات باشند که مستلزم اقدام فوری هستند.

اگر این نوع ترشحات مشاهده شود به‌ ویژه در صورتی که همراه با درد یا فشار در شکم باشد، باید بلافاصله به پزشک یا مراکز درمانی مراجعه شود.

۳. درد در پایین شکم یا کمر

بسیاری از زنان باردار در طول بارداری خود دردهایی در ناحیه پایین شکم یا کمر تجربه میکنند، اما این دردها اگر به‌ طور ناگهانی شدیدتر شده یا همراه با انقباضات رحمی باشند، میتوانند از علائم زایمان زودرس باشند. این دردها معمولا در ناحیه‌ ای زیر شکم احساس میشوند و میتوانند به‌ طور متناوب یا مداوم ادامه یابند. همچنین، در برخی از زنان باردار، این دردها ممکن است به‌ صورت فشار یا احساس سنگینی در کمر و پایین شکم تجربه شوند که میتواند نشان‌ دهنده آغاز زایمان باشد.

۴. کاهش حرکات جنین

در طول بارداری، مادران باردار معمولا حرکات جنین را احساس میکنند. اگر این حرکات به‌ طور غیر معمولی کاهش پیدا کنند یا تغییر کنند، ممکن است نشانه‌ ای از شروع زایمان زودرس باشد. به‌ ویژه اگر در هفته‌ های اولیه بارداری، کاهش حرکات جنین به‌ طور ناگهانی رخ دهد، باید فورا به پزشک مراجعه شود تا وضعیت جنین و مادر بررسی شود.

۵. خروج مایع آمنیوتیک

خروج مایع آمنیوتیک بطور طبیعی پس از سوراخ شدن یا پاره شدن کیسه آب و آغاز زایمان رخ میدهد و یکی از نشانه های شروع زایمان طبیعی است. با این حال، در صورتی که کیسه آب قبل از موعد پاره شود، یعنی پیش از هفته ۳۷ بارداری، میتواند از علائم هشدار دهنده زایمان زودرس باشد. در صورتی که مادر احساس کند که مایع آمنیوتیک از واژن او خارج می‌شود، باید به سرعت به بیمارستان مراجعه کند.

۶. احساس فشار در ناحیه لگن

بسیاری از زنان باردار از احساس فشار در ناحیه لگن و پایین شکم شکایت دارند. این احساس فشار معمولا در زمانهای نزدیک به شروع زایمان بیشتر محسوس میشود و میتواند نشان‌ دهنده شروع فرآیند زایمان باشد. این فشار میتواند به‌ ویژه در صورت افزایش فعالیت‌ های جسمانی، استراحت یا تغییر وضعیت بدن، بیشتر احساس شود.

در صورت داشتن هر یک از نشانه های بالا و احساس شک به زایمان زودرس از هر گونه فعالیت ورزش بارداری، حمام و … اجتناب کرده و سریعا به بیمارستان یا مراکز درمانی مراجعه نمایید.

جلوگیری از زایمان زودرس

همانطور که گفتیم زایمان زودتر از موعد مقرر (با توجه به محاسبه سن بارداری و زمان زایمان) یکی از مشکلات جدی دوران بارداری است که میتواند عواقب وخیمی برای مادر و نوزاد به دنبال داشته باشد. در حالی که برخی عوامل که موجب زایمان زودرس می‌شوند، غیر قابل کنترل هستند، اما اقدامات پیشگیرانه‌ ای وجود دارد که میتوانند خطر وقوع آن را کاهش دهند. آگاهی از این روشها و اقدامات صحیح میتواند به مادران باردار کمک کند تا بارداری سالم‌ تری داشته باشند و از بروز زایمان زودرس جلوگیری کنند. در ادامه، به بررسی روشها و نکاتی میپردازیم که به‌ طور موثر میتوانند در پیشگیری از زایمان زودرس کمک کنند:

۱. مراقبت‌های پیش از بارداری

پیشگیری از زایمان زودرس از همان دوران پیش از بارداری شروع میشود. زنان باردار باید قبل از بارداری به یک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنند تا سلامت عمومی خود را بررسی کنند و از هرگونه بیماری یا عفونت که میتواند باعث زایمان زودرس شود، پیشگیری کنند. در این مرحله، پزشک ممکن است مکمل‌ هایی مانند اسید فولیک تجویز کند تا از نقایص لوله عصبی و سایر مشکلات مرتبط با بارداری جلوگیری کند. همچنین، بررسی مشکلات و بیماری هایی همچون دیابت بارداری، فشار خون بالا، بیماری‌ های تیروئید و سایر اختلالات که ممکن است خطر زایمان زودرس را افزایش دهند، از اهمیت ویژه‌ ای برخوردار است.

2. مراجعه منظم به پزشک

یکی از کلیدی‌ ترین راهها برای پیشگیری از زایمان زودرس، انجام مراقبت‌ های منظم بارداری و مراجعه به پزشک است. مادران باردار باید به‌ طور منظم به پزشک خود مراجعه کرده و وضعیت سلامت خود و جنین را تحت بررسی قرار دهند. پزشک میتواند با انجام آزمایشات و معاینات دقیق، علائم زایمان زودرس را شناسایی کرده و اقدامات پیشگیرانه لازم را انجام دهد. برای مثال، بررسی وضعیت دهانه رحم، کنترل فشار خون و بررسی ترشحات واژنی میتواند از بروز زایمان زودرس جلوگیری کند.

۳. توجه به استراحت و کاهش استرس

استراحت مناسب و کاهش استرس‌ های جسمی و روانی میتواند به‌ طور مؤثری از بروز زایمان زودرس جلوگیری کند. مادران باردار باید از انجام فعالیت‌ های سنگین و استرس‌ زا خودداری کنند و در صورت احساس خستگی یا فشار زیاد، استراحت کافی داشته باشند. استرس شدید می‌تواند با ایجاد تغییرات هورمونی در بدن، احتمال وقوع زایمان زودرس را افزایش دهد. بنابراین، مدیریت استرس از طریق روش‌های آرامش‌ بخش مانند مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق که در کلاسهای بارداری آموزش داده ایم میتواند نقش مهمی در حفظ سلامت بارداری ایفا کند.

4. پرهیز از مصرف دخانیات و الکل

مصرف دخانیات و الکل در دوران بارداری یکی از بزرگترین عوامل خطر برای بروز زایمان زودرس است. سیگار کشیدن و نوشیدن الکل می‌تواند به سلامت مادر و جنین آسیب جدی وارد کند و باعث افزایش احتمال بروز مشکلاتی مانند رشد نادرست جنین و زایمان زودرس شود. بنابراین، مادران باردار باید از این مواد پرهیز کنند و در صورت نیاز به کمک برای ترک آن‌ها، به پزشک یا مشاوران سلامت مراجعه کنند.

۵. تغذیه مناسب و کنترل وزن

تغذیه صحیح و مناسب در دوران بارداری نقش مهمی در جلوگیری از زایمان زودرس دارد. مادران باید رژیم غذایی متعادل و غنی از ویتامین‌ ها و مواد معدنی داشته باشند. مصرف مواد غذایی مانند سبزیجات، میوه‌ ها، پروتئین‌ ها و غلات کامل میتواند به تقویت سیستم ایمنی و سلامت عمومی بدن کمک کند. همچنین، کنترل وزن در دوران بارداری ضروری است، زیرا اضافه‌ وزن یا کمبود وزن میتواند ریسک زایمان زودرس را افزایش دهد. مشاوره با متخصص تغذیه میتواند در این زمینه مفید باشد.

۶. کنترل بیماری‌ ها و عفونت‌ ها

عفونت‌ های خاص میتوانند یکی از دلایل اصلی زایمان زودرس باشند. از جمله این عفونت‌ ها میتوان به عفونت‌ های ادراری، عفونت‌ های مقاربتی و بیماری‌ های دستگاه تناسلی اشاره کرد. مادران باردار باید مراقب علائم عفونت باشند و در صورت مشاهده هرگونه تغییر در ترشحات واژنی یا احساس درد، به‌ سرعت به پزشک مراجعه کنند. همچنین، مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک برای درمان عفونت‌ ها و جلوگیری از عوارض آنها در دوران بارداری بسیار مهم است.

۷. استفاده از داروها و درمانهای پیشگیرانه

در برخی از موارد، پزشک ممکن است برای پیشگیری از زایمان زودرس داروهایی مانند پروژسترون تجویز کند. این دارو میتواند به حفظ سلامت رحم و جلوگیری از انقباضات زایمانی کمک کند. علاوه بر این، در زنانی که پیشینه زایمان زودرس دارند، ممکن است توصیه شود که به‌ طور منظم آزمایشهای خاصی انجام دهند تا وضعیت رحم تحت نظر باشد و احتمال بروز زایمان زودرس کاهش یابد.

۸. مراقبت‌ های روانی و اجتماعی

مراقبت‌ های روانی و اجتماعی نیز در پیشگیری از زایمان زودرس تاثیرگذار است. به‌ ویژه در مواردی که مادر دچار استرس شدید، اضطراب یا افسردگی است، درمانهای روانی مانند مشاوره یا درمانهای گروهی میتواند مفید باشد. به‌ ویژه برای مادرانی که تجربه زایمان‌ های قبلی به‌ صورت زودرس را داشته‌ اند، حمایت‌ های روانی میتواند به آنها کمک کند تا در دوران بارداری کنونی استرس کمتری داشته باشند و سلامت روان خود را حفظ کنند.

خطرات زایمان زودرس

همانطور که میدانید لازم است جنین حدود ۹ ماه یا بالای ۳۷ هفته در رحم مادر زندگی کند تا به طور کامل رشد کند و اعضای داخلی و خارجی بدن او تکمیل شوند. در صورتی که جنین قبل از ۳۷ هفتگی به دنیا بیاید چون هنوز به طور کامل رشد نکرده است ممکن است خطرات زیادی را برای نوزاد به همراه داشته باشد. مشکلات تنفسی، نقص های رشدی مادرزادی، ضعف سیستم ایمنی، مشکلات قلبی و گوارشی، اختلالات عصبی و مغزی از جمله خطرات زایمان زودرس برای نوزاد هستند.

• یکی از مهمترین خطراتی که نوزادان زودرس با آن مواجه هستند، مشکلات تنفسی است. در دوران بارداری، ریه‌ های جنین به طور تدریجی رشد میکنند تا پس از تولد بتوانند به‌ طور کامل وظیفه تنفس را انجام دهند. اما در نوزادانی که پیش از هفته ۳۷ بارداری به دنیا می‌ آیند، ریه‌ ها هنوز تکامل پیدا نکرده اند و ریه ها نمیتوانند تأمین اکسیژن بدن را به درستی انجام دهند. این امر میتواند منجر به مشکلات تنفسی جدی همچون آکندن‌ مونیا یا آسم در آینده شود. در موارد شدیدتر، نوزادان زودرس ممکن است نیاز به دستگاههای تنفس مصنوعی داشته باشند.
• از دیگر مواردی که نوزادان زودرس با آن مواجه هستند این است که ممکن است دچار مشکلات رشدی شوند که این امر میتواند تاثیرات جدی بر سلامت جسمانی آنها بگذارد. مشکلاتی همچون کم‌ وزنی، اختلالات در رشد مغزی و تاخیر در تکامل جسمی ممکن است در این نوزادان بروز کنند. این اختلالات میتوانند در آینده مشکلاتی مانند اختلالات یادگیری یا کاهش توانایی‌ های حافظه ایجاد کنند. از آنجایی که سیستم عصبی این نوزادان به‌ طور کامل تکامل پیدا نکرده است، در آینده احتمال بروز مشکلات رفتاری یا حرکتی نیز وجود دارد.
• ضعف سیستم ایمنی یکی دیگر از خطرات زایمان زودرس است. نوزادانی که پیش از موعد به دنیا می‌ آیند، به دلیل اینکه سیستم ایمنی بدن آنها هنوز به طور کامل تکامل پیدا نکرده است، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت‌ های مختلف قرار دارند. این عفونت‌ ها میتوانند شامل عفونت‌ های تنفسی، گوارشی و حتی عفونت‌ های خون شوند. در چنین شرایطی، درمان این عفونت‌ ها پیچیده‌ تر و طولانی‌ تر خواهد بود و ممکن است به آسیب‌ های جدی و حتی تهدیدی برای حیات نوزاد منجر شود.
• طبق تحقیقات کارشناسان مهر مادر، نوزادان زودرس همچنین ممکن است با مشکلات قلبی و گردش خون مواجه شوند. سیستم قلبی-عروقی این نوزادان هنوز بطور کامل تکامل نیافته است و این امر میتواند منجر به اختلالات فشار خون، مشکلات قلبی و نارسایی در گردش خون شود. این مشکلات به‌ ویژه در نوزادانی که در هفته های کمتری به دنیا می آیند بیشتر دیده میشود.
• در مورد مشکلات گوارشی و تغذیه‌ ای نیز نوزادان زودرس ممکن است دچار ناتوانی در تغذیه، مشکلات بلع یا مشکلات هضمی شوند. از آنجا که سیستم گوارشی این نوزادان به‌ طور کامل تکامل نیافته است، ممکن است نتوانند به درستی تغذیه کنند و وزن بگیرند. در برخی موارد، این نوزادان به تغذیه از طریق لوله‌ های مخصوص نیاز دارند.
• یکی دیگر از پیامدهای زایمان زودرس، مشکلات عصبی و مغزی است. سیستم عصبی این نوزادان به‌طور کامل تکامل نیافته است و این می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی مانند اختلالات یادگیری، نقص در کنترل حرکات و اختلالات رفتاری شود. همچنین، در برخی نوزادان زودرس، مشکلاتی مانند اختلالات شنوایی یا بینایی نیز مشاهده می‌شود.
• زایمان زودرس همچنین می‌تواند خطراتی برای سلامت مادر داشته باشد. از جمله این خطرات می‌توان به خونریزی شدید در حین زایمان و مشکلات در رحم و سایر اعضای تناسلی اشاره کرد. در برخی موارد، این نوع زایمان می‌تواند منجر به بروز عفونت‌های پس از زایمان یا نارسایی رحم گردد.
• در نهایت، نوزادانی که زایمان زودرس دارند، معمولا به مراقبت‌های ویژه نیاز دارند که در واحدهای مراقبت ویژه نوزادان یا NICU ارائه میشود. این مراقبت‌ ها با استفاده از تجهیزات خاص به نوزاد کمک میکنند تا به سرعت رشد کند و از عوارض مختلف جلوگیری شود. اما این مراقبت‌ ها میتوانند برای خانواده‌ ها استرس‌ زا و هزینه‌ بر باشند.