زمان تخمک گذاری

محاسبه زمان تخمک‌ گذاری یکی از مهم‌ ترین موضوعاتی است که برای بسیاری از زنان اهمیت دارد، به‌ ویژه برای کسانی که قصد بارداری دارند و در دوره اقدام به بارداری هستند یا میخواهند بدن خود را بهتر بشناسند و چرخه قاعدگی خود را بهتر درک کنند.

بسیاری از خانمها با این سوال به مرکز مهر مادر مراجعه میکنند که از کجا بفهمم تخمک آزاد شده؟ یا زمان تخمک گذاری در پریود ۳۰ روزه و ۲۸ روزه چطور است و یا اینکه چند روز بعد از تخمک گذاری احتمال بارداری وجود دارد؟ و بهترین زمان برای اقدام چه زمانی است؟

آگاهی از زمان تخمک‌ گذاری میتواند به شما کمک کند تا بهترین زمان را برای بارداری انتخاب کنید یا برای جلوگیری از بارداری برنامه‌ ریزی کنید.

در ادامه به بررسی این نکات میپردازیم. تخمک‌گذاری چیست؟ چطور میتوانیم زمان دقیق آن را به‌ درستی تشخیص دهیم؟ و چه عواملی بر آن تأثیرگذار هستند؟ در این مقاله، به‌ طور جامع به این سؤالات پاسخ خواهیم داد و شما را با روشهای ساده‌ ای آشنا می‌کنیم که می‌توانند به شما در محاسبه زمان تخمک‌ گذاری کمک کنند.

تخمک‌ گذاری چیست؟

تخمک‌ گذاری به فرآیندی در چرخه قاعدگی خانمها گفته میشود که در طی آن یک تخمک بالغ از یکی از تخمدان‌ ها آزاد میشود. این فرآیند معمولاً در اواسط چرخه قاعدگی رخ میدهد و یکی از مهم‌ ترین مراحل برای بارداری است.

در یک چرخه قاعدگی طبیعی که حدود ۲۸ روز طول میکشد، زمان تخمک‌ گذاری معمولاً در روز چهاردهم از شروع پریودی اتفاق می‌ افتد. با این حال، این زمان بسته به طول چرخه هر شخص میتواند متفاوت باشد.

تخمک آزاد شده از تخمدان به سمت لوله‌ های فالوپ وارد میشود و در صورت وجود اسپرم، احتمال بارور شدن آن وجود دارد. اگر تخمک بارور نشود، به همراه دیواره رحم در جریان قاعدگی از بدن دفع میشود.

توجه داشته باشید که تخمک پس از آزاد شدن از تخمدان تنها ۱۲ تا ۲۴ ساعت زنده میماند و بعد از آن از بین میرود. اما اسپرم میتواند تا ۵ روز در بدن زن زنده بماند. بنابراین اگر قصد بارداری دارید، احتمال بارداری از ۵ روز قبل از تخمک گذاری تا یک روز پس از آن بالا است و پس از آن احتمال بارداری کاهش پیدا میکند.

اهمیت زمان تخمک‌ گذاری

آگاهی و محاسبه زمان تخمک گذاری در هر فرد از اهمیت بالایی برخوردار است و بهتر است خانمها برای شناخت بهتر بدن خود از این زمان آگاهی داشته باشند. از جمله فواید دانستن زمان دقیق تخمک گذاری عبارتند از:

1. برای بارداری: آگاهی از زمان تخمک‌گذاری به زنان کمک میکند بهترین زمان را برای تلاش جهت بارداری انتخاب کنند.
2. برای جلوگیری از بارداری: زنانی که از روشهای طبیعی برای پیشگیری از بارداری استفاده میکنند، می‌ توانند با دانستن زمان تخمک‌ گذاری بعد از پریود خود برنامه‌ ریزی بهتری داشته باشند.
3. برای سلامت هورمونی: تخمک‌ گذاری منظم نشان‌ دهنده سلامت سیستم تولید مثل و تعادل هورمونی در زنان است.

در ادامه به توضیحات کاملتری درباره مراحل سیکل قاعدگی یا چرخه تخمک گذاری میپردازیم.

مراحل سیکل قاعدگی

سیکل قاعدگی و چرخه تخمک گذاری شامل چند مرحله است که هر کدام نقش مهمی در آماده‌ سازی بدن برای تخمک‌ گذاری و بارداری ایفا میکنند. به طور کلی، سیکل قاعدگی به چهار مرحله تقسیم می‌شود:

۱. مرحله قاعدگی

روز اول قاعدگی یعنی همان روزی که خونریزی عادت ماهیانه شروع میشود، اولین مرحله سیکل قاعدگی گفته میشود و دانستن آن از اهمیت بالایی برخوردار است. هم برای

این مرحله از روز اول سیکل آغاز میشود، یعنی زمانی که خونریزی قاعدگی شروع میشود. هم برای محاسبه زمان تخمک گذاری بعد پریود و هم برای دوران بارداری و مراحل رشد جنین از اهمیت بالایی برخوردار است که توضیحات بیشتر آن را در کلاس بارداری مرکز مهر مادر به صورت آنلاین برایتان گفته ایم.

مرحله اول به طور معمول بین ۳ تا ۷ روز طول میکشد و در این مرحله دیوارهٔ رحم یا همان آندومتر که در چرخه قبلی برای لانه‌ گزینی تخمک آماده شده بود، فرو می‌ ریزد و همراه با خون از بدن دفع میشود. مرحله معمولا  افراد را دچار دردهای قاعدگی، خستگی و نوسانات خلقی میکند.

۲. مرحله فولیکولی یا فولیکولار

مرحله فولیکولی همزمان با قاعدگی آغاز میشود و تا زمان تخمک‌ گذاری ادامه پیدا میکند. یعنی از زمان شروع خونریزی عادت ماهیانه تا لحظه تخمک گذاری که میشود روز اول تا روز چهاردهم.

در این مرحله غده هیپوفیز در مغز هورمون تحریک‌ کننده فولیکول ترشح میکند که باعث رشد فولیکول ها در تخمدان میشود. فولیکول ها کیسه‌ های کوچکی هستند که تخمک‌ های نا بالغ را در خود نگه میدارند. با تحریک هورمونها یک فولیکول غالب انتخاب می‌شود و شروع به بالغ شدن می‌ کند و هم‌زمان با آن تخمدان‌ ها شروع به تولید استروژن می‌کنند که باعث ضخیم شدن دیواره رحم میشود تا در صورت بارداری، آماده پذیرش تخمک بارور باشد.

۳. مرحله تخمک‌گذاری

این مرحله تخمک گذاری اگر چه کوتاه ترین مرحله از سیکل قاعدگی است اما مهمترین آنهاست.

معمولاً در اواسط سیکل، حوالی روز چهاردهم (برای سیکل‌های ۲۸ روزه) اتفاق می افتد و باعث افزایش ناگهانی هورمون لوتئینی باعث می‌شود که فولیکول غالب پاره شود و تخمک آزاد شود. در نتیجه تخمک آزاد شده وارد لوله‌ های فالوپ می‌شود و به سمت رحم حرکت میکند. در این مرحله تخمک تنها ۱۲ تا ۲۴ ساعت زنده می‌ ماند و اگر اسپرم در این بازه زمانی به آن برسد، احتمال بارور شدن وجود دارد. یکی از نشانه های مهم این دوره ترشحات شفاف و لغزنده واژن است که مسیر ورود اسپرم به رحم را راحت تر میکند تا باروری به خوبی اتفاق بیفتد.

۴. مرحله لوتئال

مرحله لوتئال پس از مرحله تخمک‌ گذاری آغاز میشود و تا شروع دوره قاعدگی بعدی ادامه پیدا میکند. این مرحله حدود ۱۴ روز طول میکشد و از روز ۱۵ تا ۲۸ سیکل است و فولیکولی که تخمک از آن آزاد شده بود، تبدیل به جسم زرد می‌شود و هورمون‌ های پروژسترون و استروژن تولید می‌کند.
پروژسترون باعث افزایش ضخامت دیواره رحم می‌شود تا در صورت بارور شدن تخمک، شرایط لانه‌ گزینی فراهم شود.

اگر بارداری رخ ندهد، جسم زرد تحلیل می‌رود و سطح پروژسترون کاهش می‌یابد. این کاهش هورمون باعث ریزش دیواره رحم و آغاز مرحله قاعدگی می‌شود. در این مرحله ممکن است فرد دچار حساسیت سینه‌ ها، نوسانات خلقی، و علائم سندروم پیش از قاعدگی یا PMS شود.

علائم تخمک‌ گذاری

اگر میخواهید زمان تخمک گذاری بعد از پریود را برای سیکل ۲۸ روزه، ۳۰ روزه و … تخمین بزنید این بخش برای شماست. باید بدانید که تخمک‌ گذاری با علائم خاصی همراه است که بسیاری از زنان میتوانند آن را تشخیص دهند. برخی از این علائم عبارت‌ اند از:

۱. تغییر در ترشحات

ترشحات واژن در زمان تخمک‌ گذاری بیشتر میشود. این ترشحات شفاف، لغزنده و شبیه به سفیده تخم‌ مرغ میشود. این تغییرات به‌ منظور تسهیل حرکت اسپرم در دستگاه تناسلی ایجاد می‌شود.

۲. افزایش دمای پایه بدن

پس از تخمک‌ گذاری، دمای بدن به‌ طور خفیف افزایش پیدا میکند (حدود ۰.۳ تا ۰.۵ درجه سانتی‌ گراد) و تا پایان چرخه بالا می‌ ماند. اندازه‌ گیری روزانه دما میتواند به تشخیص این تغییر کمک کند.

۳. درد خفیف در ناحیه لگن

برخی از زنان در تایم تخمک‌ گذاری درد خفیفی در یک سمت شکم یا لگن احساس میکنند که به آن میتل‌ اشمرز گفته می‌شود.

۴. افزایش میل جنسی

یکی دیگر از نشانه های مرحله تخمک‌گذاری این است که میل جنسی در روزهای نزدیک به تخمک گذاری به دلیل تغییرات هورمونی افزایش پیدا میکند.

۵. حساسیت سینه‌ها

افزایش سطح هورمون پروژسترون در این دوره ممکن است منجر به حساسیت یا تورم سینه‌ ها شود.

۶. تغییرات در دهانه رحم

دهانه رحم در زمان تخمک‌ گذاری نرم‌ تر، بازتر و بالاتر قرار می‌گیرد تا فرایند باروری بتواند به درستی انجام شود و احتمال آن افزایش پیدا کند.

روشهای محاسبه زمان تخمک‌گذاری

۱. سیکل منظم (۲۸ روزه):

در سیکل‌ های منظم که ۲۸ روزه هستند، تخمک‌ گذاری معمولاً ۱۴ روز قبل از شروع قاعدگی بعدی اتفاق می‌افتد.

برای مثال اگر روز اول قاعدگی ۱ دی باشد، تخمک‌ گذاری در حوالی ۱۴ دی رخ میدهد.

۲. سیکل کوتاه‌ تر (کمتر از ۲۸ روز):

در سیکل های کمتر از ۲۸ روز، زمان تخمک‌ گذاری همچنان ۱۴ روز قبل از قاعدگی بعدی اتفاق می افتد.

برای مثال در سیکل ۲۴ روزه، تخمک‌گذاری در روز ۱۰ چرخه رخ می‌دهد (۱۰=۱۴-۲۴).

۳. سیکل طولانی‌ تر (بیش از ۲۸ روز):

در صورتی که سیکل قاعدگی شما بیش از ۲۸ روز است، باز هم تخمک‌ گذاری ۱۴ روز پیش از قاعدگی بعدی است.

برای مثال در سیکل ۳۵ روزه، تخمک‌ گذاری در روز ۲۱ چرخه رخ می‌دهد (۲۱=۱۴-۳۵).

۴. سیکل‌ های نامنظم:

برای زنان با سیکل‌ های نامنظم، محاسبه زمان تخمک‌ گذاری دشوارتر است.  اما برای این افراد هم روش‌ هایی در ادامه گرداوری کرده ایم که میتواند کمک‌کننده باشند:

• استفاده از کیت‌ های تخمک‌ گذاری: این کیت‌ های پیش بینی کننده زمان تخمک گذاری سطح هورمون LH را در ادرار اندازه‌ گیری میکنند و نحوه کارکرد آن مثل بی بی چک است و افزایش هورمون LH را که معمولاً ۲۴ تا ۳۶ ساعت قبل از تخمک‌ گذاری رخ می‌دهد، نشان می‌دهند.
• ثبت دمای پایه بدن: با ثبت روزانه دمای بدن و شناسایی افزایش آن میتوان تخمک‌گذاری را تشخیص داد.
• مشاهده تغییرات ترشحات دهانه رحم: بررسی روزانه ترشحات کمک می‌کند تا زمان اوج باروری مشخص شود.
• استفاده از اپلیکیشن‌ های مخصوص: اپلیکیشن‌ های ثبت کننده چرخه قاعدگی ایرانی و خارجی میتوانند با جمع‌ آوری داده‌ های سیکل تخمک گذاری شما، زمان تقریبی تخمک‌گذاری را پیش‌ بینی کنند.

اگر چرخه قاعدگی‌ و تخمک گذاری شما نامنظم است، بهتر است حداقل سه ماه آن را ثبت کنید تا الگوی مناسبی پیدا کنید.
در صورت داشتن اختلالات هورمونی یا عدم توانایی تشخیص علائم تخمک‌گذاری، مشورت با پزشک متخصص زنان یا مامای همراه توصیه می‌شود.

اگر در اقدام هستید و میخواهید اطلاعات کامل تری درباره آن داشته باشید این آموزش اقدام به بارداری را ببینید. همچنین در بخش دوره های قبل بارداری اطلاعات کامل تر و جامع تری به شما ارائه میدهیم.